جاده بل باریک است اما تا دلت بخواهد مصفا، با آبشاری از شاخ و برگ تازه متولد شده که میزبان هلهله سارها شدند و هر دم آوایی خوش، گوش می‌نوازد. وجب به وجب درختان وَر دل هم سر به دل آسمان کشیدند و سایه سر شدند، جان می‌دهد برای رهایی از جنجال و ازدحام و لختی با طبیعت سپری کردن.

 آسمان بی‌انتها، ارتفاعات پرگل و گیاه، اکسیژن ناب و چشم‌انداز شهر یکپارچه زیر پایت؛ لب جوی بنشینی و پیچ و تاب شاخه گیلاس را نظاره کنی و محو طعم گیلاس بلورین شوی، بدون اغراق بهشتی است در نزدیکی‌های همدان.

اما سینه به سینه باغ‌های یکدست سرسبز طرفین، درست مابین انبوهی از آرامش دو تا در میان خال گذاشتند بر جان تابلوی بکر روستا آن هم با چند تخت و دو سه آلاچیق آهنی و منقل و ذغال، به استقبال کباب و جذب مشتری رفتند و قارچ‌گونه وسط گل و گلشن روییدند.

قد یک سر چرخاندن  و روی برگرداندن از رستوران‌های باغ‌نما؛ سازه‌ای بی‌قواره و نیمه‌کاره رخ می‌نماید،  زخمی عمیق که چندصباحی است بر سینه دره مشرف به الوند کاشته شده و بی برگ و بی ثمر دالان رفت و آمدهای شب و نیم شب است.

هنوز جراحت‌های وارده بر پیکره روستا را هضم نکرده بودم که به قوس جاده رسیدیم، باز هم ساخت و ساز سیمان و آهن، نصفه و نیمه از کجا تا کجا بدمنظری را به منظره باغ و باغات پیشکش کرده است؛ از اینجا به بعد به جای آوای چلچله‌ها صدای نخراشیده ماشین متوسط هیکلی سکوت بی‌امان روستا را درنوردیده و سینه کش جاده را با مشقت و بار سنگین بالا می‌کشد.

مصالح، بار کرده و مقصدش  درست دل روستاست تا در همسایگی درختان سیب و زردآلو، بارش را زمین بگذارد و ویلا شود. میان دره یا همان وسط روستا هم سر به هر سو بچرخانی بی‌هیچ نظم و ترتیبی بین مخمل سبز طبیعت، رنگ و وارنگ ساختمان دو سه طبقه شاید هم ویلاهای «از ما بهتران»! برافراشته شده و نام و یاد و خلوت روستا را بر هم زده است.

اینجا «حیدره بالاشهر» نام دارد؛ روستایی هزارساله و میان دره‌ای با چشمه‌های جوشان، باغ و باغات تو در تو و خوش آب و هوا از بخش مرکزی همدان که در دامنه شمال غربی قله الوند واقع شده است. در متون قدیمی نام روستا «هجده دره» نام داشت که به مرور زمان به «حی‌دره یا حیدره» بدل شد، به نظر می‌رسد وجه تسمیه این روستا دره‌های زنده و طبیعی باشد.

حیدره بالاشهر؛ از گیاهان دارویی تا دره‌های زنده

علیرضا مرتضایی‌جلال، رئیس شورای حیدره بالاشهر از جمعیت و تعداد خانوار این روستا سخن می‌گوید و یادآور می‌شود: این روستا با جمعیتی بالغ بر یک‌هزار و ۲۰۰ نفر و ۳۲۰ خانوار در ضلع جنوب شرقی همدان با فاصله پنج کیلومتر از مرکز قرار گرفته است یعنی نزدیکترین روستا به شهر همدان.

او ظرفیت روستا را گردشگری می‌‌داند و در این باره اضافه می‌کند: پتانسیل طبیعی و زیبایی بی‌بدیل، گیاهان دارویی خودرو، باغات میوه با ثمردهی مرغوب و دره‌های زنده از مواهبی است که خداوند نصیب حیدره بالاشهر کرده و چنانچه سر و سامان بگیرد به منطقه گردشگری با بافت روستایی تبدیل خواهد شد.

اینجا تکه‌ای از بهشت؛ اما دریغ ... / آب شرب، روزی ۲ ساعت

با وجود اینکه حیدره بالاشهر تکه‌ای از بهشت است و زیبایی‌اش چشم می‌نوازد نبود زیرساخت‌های ضروری که ده‌ها سال پیش‌تر باید تعبیه می‌شد مشکلات بی‌شماری را برای اهالی روستای ایجاد کرده است.

 مرتضایی‌جلال برخی از مشکلات را که به مطالبه مردمی بدل شده، برمی‌شمارد و می‌گوید: از چندین و چند سال پیش باید زیرساخت آب شرب، ایجاد شبکه فاضلاب، چالش‌ راه‌های مواصلاتی و دیگر عوامل حل می‌شد در حالی که عدم توجه به این مباحث باعث مهاجرت روستاییان شده است.

پیش‌تر گفتیم حیدره بالاشهر همجوار چشمه سارهای فراوان در ضلع جنوبی روستا قرار دارد، اما علیرغم این نعمت خدادادی آب شرب اهالی روزی دو ساعت است به این معنا که زیرساخت انتقال در تمام این سال‌ها مهیا نشده و اهالی تنها روزی دو ساعت از آب شرب برخوردار هستند.

رئیس شورای این روستا در این باره یادآور می‌شود: تاکنون بودجه مورد نظر به منظور آبرسانی به منبع اصلی اختصاص پیدا نکرده؛ اگرچه با پیگیری‌های فراوان میزان اعتباری دیده شده که امیدواریم این اتفاق رخ دهد هر چند با آبدهی یکی از قنوات مشخص نیست روزانه چند ساعت آب شرب در اختیار شهروندان قرار خواهد گرفت؟

از نبود آب شرب که بگذریم به چالش جدی‌تری در روستا خواهیم رسید که مستقیم با سلامت اهالی در ارتباط است و خطر زیست‌محیطی به همراه دارد؛ او به نبود شبکه فاضلاب در روستا اشاره می‌کند و می‌گوید: نبود این شبکه علاوه بر معضلات زیست‌محیطی که در آینده ایجاد خواهد شد بار مالی هم تحمیل می‌کند به طوری که هر ۲۰ روز یکبار اهالی باید ۵۰۰ هزار تومان هزینه تخلیه بدهند.

تصرفات گریبان حیدره را گرفت

در ادامه این مقال مسعود فریدونی، دهیار روستای حیدره بالاشهر کلامش را با تصرفات مسکن و شهرسازی آغاز می‌کند و ادامه می‌دهد:  متاسفانه زمین‌های چندین و چند ساله حیدره که سابقه کشاورزی دارد به تصرف مسکن و شهرسازی درآمده، از طرفی تصرفات دیگری هم توسط سازمان‌های دولتی مثل پارک ولایت، شهر جواهرات و دیگر موارد انجام شده که صورت بکر و بدیع روستا را بر هم زده و پیامدهای متعددی به دنبال داشته است.

او باز هم به معضلات روستا اشاره می‌کند و متذکر می‌شود: جاده مواصلاتی حیدره ۶ متر عرض دارد و از سال ۸۵ به بعد دچار بار ترافیکی بسیار سنگین شد به ویژه در روزهای تعطیل تا حدی که امکان ترددهای ضروری زمان بروز حادثه وجود ندارد؛ افزون بر جاده مواصلاتی معابر روستا هم بهسازی نشده و باز هم دسترسی را مختل می‌کند.

نبود فضای فرهنگی و ورزشی هم از دیگر نداشته‌های حیدره است، به تعبیری هر آنچه این روستا از مواهب پروردگار برخوردار است و می‌توان تکه‌ای از بهشت خواندش، از امکانات و گاها حتی الزامات ابتدایی زندگی بی‌نصیب مانده و بعضا مورد طمع‌ورزی این مسئول و آن اداره شده است.

فریدونی از مدیریت پسماند هم گلایه می‌کند و می‌گوید: زباله و پسماند در روستا به خوبی جمع‌آوری نمی‌شود چراکه بودجه کافی در دسترس نیست و از سطل‌های زباله مکانیزه محروم هستیم و بهداشت اهالی را تحت تاثیر این موضوع قرار می‌گیرد.

در ادامه پسماند بحث به سگ‌های ولگرد و سرگردان در روستا  می‌رسد، گویی مدیریتی در این خصوص وجود ندارد و روستاییان از تردد این سگ‌ها که شمار آنها از حد گذشته آسیب می‌بینند.

دهیار این روستا مطالبه دیگری را عنوان می‌کند و یادآور می‌شود: «امامزاده قاسم» یکی از جاذبه‌های تاریخی و مذهبی روستاست که مردم از دیرباز برای زیارت در این منطقه رفت و آمد داشتند، مدتی است اوقاف برای تملک این زیارتگاه اقدام کرده اما بودجه خاصی به منظور بازسازی و بهره‌برداری این پروژه تخصیص نیافته و هر آنچه هزینه شده به همت خیرین روستا بوده از همین رو تکمیل این زیارتگاه جزو درخواست‌های مردم است.

هجوم ساخت و ساز غیرمجاز بر پیکر حیدره

با توضیحات ارائه شده می‌توان دریافت شمار مشکلات و کم و کاستی‌های این روستای دیدنی و زیبا از انگشتان دست عبور کرده ولی هنوز هم ناگفته‌هایی وجود دارد که بر پیکره و قدمت حیدره بالاشهر آسیب وارد می‌کند و جز نام چیزی دیگری باقی نمی‌گذارد.

دهیار این روستا پرده از چالشی برمی‌دارد که بافت اصیل حیدره را از بین برده است، او درباره ساخت و سازهای غیر مجاز که گاهی توسط اهالی و برخی موارد توسط افراد صاحب نفوذ انجام می‌شود سخن می‌گوید و اضافه می‌کند: اراضی کشاورزی روستا تفکیک شده تا جایی که اراضی چندین هزار متر به قطعات ۵۰۰ متری تفکیک و با احداث یک ساختمان غیر مجاز فروخته شده است.

فریدونی هجوم ساخت و سازهای بی‌نظم و فروش اراضی را نبود اشتغال پایدار روستا می‌داند به نحوی که فروش اراضی و خانه‌های احداثی محل درآمد شده و اهالی به ناچار دست به این اقدام می‌زنند.

در این بین افزون بر اهالی روستا، بعضا افراد صاحب نفوذ هم بیکار نشستند و با پا در میانی دقیقا در بکرترین نقاط حیدره اقدام به ساخت ویلاهای شخصی با معماری‌های خاص و نامتعارف کردند و این روستای چندصدساله را به باغ‌ویلا و محلی برای تفنن و تفریح خود بدل ساختند.

بازارچه محلی، دوای درد حیدره

کمال مرتضایی‌جلال، از اعضا ی شورای روستای حیدره در تکمیل این مقال به بیان راهکار برخی از مشکلات می‌پردازد و متذکر می‌شود: همکاران به تفصیل نکات و مواردی که حیات حیدره بالاشهر را به خطر می‌اندازد تأکید کردند؛ بدون شک یکی از راهکارهای کوتاه‌مدت ایجاد بازارچه محلی به معنای ایجاد شغل پایدار برای اهالی روستاست چراکه برقراری این بازارچه کشاورزی، برای ارائه محصولات نمود یک اشتغال پایدار خواهد بود و از فروش بی‌رویه باغات و اراضی جلوگیری می‌کند.

او حمایت متولیان امر را الزامی می‌داند و  می‌افزاید: همین میزان از اراضی کشاورزی در این روستا تنها با حمایت و در گرو بازارچه محلی باقی می‌ماند، از سوی دیگر جوانان روستا هم جویای کار هستند و به نظر می‌رسد امکان فروش محصولات راه چاره‌ای باشد برای تداوم روستانشینی و حفظ باغات.

از دری سخن گفتن

در حیدره بالاشهر از هر دری سخن گفتن رایج شده و متاسفانه این روستا با قدمت زیاد در دور باطل سودجویی قرار گرفته؛ گهگداری ساخت و ساز غیرمجاز و گاهی بر هم زدن بافت سنتی و اصیل روستا، در مواردی هم احداث پروژه‌های کلان اما نیمه‌کاره این تابلوی آفرینش را خدشه‌دار کرده و نفس‌های روستا را به شماره انداخته است.

بدون تردید با اندک همت مسئولان و متولیان امر و طراحی یک پروژه مدون گردشگری با حفظ بافت و فرهنگ روستا، یکی از مناطق جذاب گردشگری در غرب کشور ایجاد خواهد شد که افزون بر ایجاد شغل به حفظ و حراست هم می‌انجامد اما دریغا که تاکنون هیچ اقدام درخوری صورت نگرفته است.